Math Science Chemistry Economics Biology News Search
British Museum
The stars, like children, submerge in the sea by sunrise. Red-figured crater, 435 B.C. London, British Museum.
Κατασκευή πολομετρητή
Υλικά
1 κομμάτι ξύλου, χοντρού χαρτονιού ή φελιζόλ mμε διαστάσεις 25 cm μήκος και 15 cm πλάτος.
1 χοντρό σπάγκο, αρκετά μακρύ κοπίδι
Κατασκευή
1ο βήμα: Αφού επιλέξουμε τα υλικά, στο μέσο της μιας από τις δύο στενές πλευρές κόβουμε το υλικό έτσι ώστε να σχηματιστεί ημικυκλική εγκοπή διαμέτρου 2 cm. (εικ. 7 α, β)
2ο βήμα: 8cm από το κέντρο του κύκλου σχηματίζουμε μια μικρή οπή. Εκεί στερεώνουμε το σπάγκο. Ο πολομετρητής είναι έτοιμος.(εικ.7γ)
Χρήση
Σταθείτε σε ανοιχτό χώρο όπου διακρίνεται η γραμμή του ορίζοντα. Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι να είναι νύχτα και να έχει ξαστεριά. Σαρώστε τον ουρανό με το βλέμμα σας και εντοπίστε τη Μικρή και τη Μεγάλη Άρκτο. Η θέση τους είναι όπως στο σχήμα. Βρείτε τον πολικό αστέρα στην ουρά της Μικρής Άρκτου, είναι το πιο φωτεινό αστέρι. (Σημ:Η Μεγάλη και η Μικρή Άρκτος είναι αειφανείς αστερισμοί, δηλαδή είναι όλο το χρόνο ορατοί.) τον πολομετρητή από τη μία από τις μακριές του πλευρές με το αριστερό χέρι(η εγκοπή να βρίσκεται στο πάνω μέρος). Τοποθετήστε τον έτσι, ώστε η κάτω στενή του πλευρά να εγγίζει τον ορίζοντα ενώ μέσα από την εγκοπή της πάνω πλευράς βλέπετε τον πολικό αστέρα. Κρατώντας σταθερά τραβήξτε τον σπάγκο με το δεξί σας χέρι. Τεντώστε τον σπάγκο μέχρι να αγγίξει την άκρη της μύτης σας. Στο σημείο αυτό, κάντε προσεκτικά έναν κόμπο.
Μετακινηθείτε αρκετά βήματα και κάντε το ίδιο. Θα δείτε ότι η θέση του κόμπου είναι διαφορετική.
Με αυτόν τον τρόπο διαπίστωνε ο ναυτικός την αλλαγή της πορείας του πλοίου.
Vase
Representation in a red-figured vase, 4th century B.C. callisto is watching her hand being transformed in bear's foot.
Η μεγάλη και η μικρή άρκτος
«Οι Έλληνες» λέει ένας σοφός του 4ου μ.Χ. αιώνα,«έδωσαν στ' αστέρια ονομασίες φημισμένων ηρώων για να είναι ευκολογνώριστα και κατανοητά, επειδή όντας ανώνυμα προκαλούσαν μεγάλη σύγχυση σ' αυτούς που επιθυμούσαν να τα σπουδάσουν». Έτσι λοιπόν, οι Έλληνες πρόβαλλαν τους μύθους τους στα άστρα και θέλησαν να τα κατατάξουν σε ομάδες. Αυτές οι ομάδες είναι οι αστερισμοί.
Συνδέοντας τα άστρα με νοητές γραμμές έβλεπαν κάποιο σχήμα Για παράδειγμα ο αστερισμός της Αργoύς διαγράφει σχήμα που θυμίζει πλώρη καραβιού. Έτσι φαντάστηκαν ότι είναι το μυθικό καράβι, η Αργώ. Με αυτό τον τρόπο οι αστερισμοί ήρθαν πιο κοντά στους ανθρώπους. Οι αγρότες, οι κυνηγοί, οι ποιμένες και οι ναυτικοί έβρισκαν ευκολότερα το δρόμο τους στις στεριές και στις θάλασσες. Όριζαν τις ώρες της μέρας και της νύχτας την εποχή του οργώματος και της σποράς. Ο πολικός αστέρας, για παράδειγμα, το τελευταίο αστέρι του αστερισμού της Μικρής Άρκτου τους έδειχνε πάντα το βορρά.
Παρόλο που δεν ήταν πρώτοι οι Έλληνες που θέλησαν να ταξινομήσουν και να ονομάσουν τα αστέρια δημιουργώντας αστερισμούς, καθώς πριν από αυτούς επιχείρησαν το ίδιο και οι λαοί της Ανατολής, ότι δανείστηκαν το προσάρμοσαν στο δικό τους πνεύμα. Γύρω από το όνομα του κάθε αστερισμού έπλεξαν τις δικές τους ιστορίες. Δύο από τους γνωστότερους αστερισμούς είναι η Μικρή και η Μεγάλη Άρκτος. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία η Ελίκη και η Κυνόσουρα, νύμφες από την Κρήτη, έκρυψαν τον Δία όταν ήταν μωρό σε μια σπηλιά και τον φρόντιζαν από το φόβο μήπως τον φάει ο Κρόνος. Από ευγνωμοσύνη όταν πήρε στα χέρια του την εξουσία, τις πήρε στον ουρανό και τις έκανε αστέρια, τη Μικρή και τη Μεγάλη Άρκτο.
Για τη Μικρή και τη Μεγάλη Άρκτο λέγεται κι άλλη ιστορία. Η νύμφη Καλλιστώ, που ήταν ιέρεια της Άρτεμης δεν τήρησε τον όρκο της να μείνει για πάντα αγνή, όταν την αγάπησε ο Δίας και έγινε μητέρα του Αρκάδα. Η Άρτεμη που θύμωσε μαζί της την μεταμόρφωσε σε Αρκούδα. Όμως καθώς ήταν αρκούδα την είδε ο γιος της και θέλησε να την σκοτώσει. Ο Δίας τους λυπήθηκε και τους έκανε αστέρια στον ουρανό. Έτσι γεννήθηκε η Μεγάλη Άρκτος, η Καλλιστώ, και η Μικρή Άρκτος ή αλλιώς Βοώτης, ο Αρκάς, που τότε πήρε το όνομα Αρκτούρος. Ο Αρκτούρος είναι το πιο λαμπρό αστέρι στον αστερισμό του Βοώτη.
Από τότε αυτοί οι δύο αειφανείς αστερισμοί δείχνουν το δρόμο σε ταξιδιώτες και ναυτικούς ενώ πάνω σε αυτούς του αστερισμούς βασίζονταν η λειτουργία του πολομετρητή.
Bibliography and Iconography
- Christos D. Lazos, Nautical Technology in Ancient Greece, Aiolos, Athens1996
- Greek Mythology, Ekdotiki Athinon
- Stella Vlahopoulou, Myths and Stars - Diary 2006, Kedros
- Ath. Gialouri, Myths of Ancient Greeks for constellations, Delphini
- Arktos, a protection project of the brown bear and its biotope 1995
