English

 

Αντιθέσεις

Η αντίληψη μας επιβάλλει εν αγνοία μας, ένα συγκεκριμένο τρόπο εκτίμησης των πραγμάτων. Τα αντικείμενα φαίνονται μεγαλύτερα όταν φωτίζονται καλά.

Ένα απλό φαινόμενο αντίθεσης. Οι δυο δίσκοι έχουν το ίδιο ακριβώς χρώμα αλλά ο δεξιός σε ανοιχτόχρωμο φόντο φαίνεται πιο σκούρος. (εικ.5 αριστ.).

Το γκρι που καλύπτει τις μαύρες μπάρες αριστερά, μοιάζει πιο ανοιχτό από το άλλο παρ’όλο που είναι ίδια. (εικ.5 δεξιά).

Οι ζωγράφοι γνωρίζουν από παλιά ότι η αίσθηση των χρωμάτων σε ένα πίνακα εξαρτάται από τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις και ότι οι φωτεινότητες επηρεάζονται αμοιβαία.

 

Φαίνεται ότι ο αμφιβληστροειδής μεταδίδει στον εγκέφαλο συγκεντρωτικές πληροφορίες, όπου εικονίζονται τα σύνορα ανάμεσα σε σκοτεινές και φωτεινές περιοχές. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι είχε σημειώσει ότι το χιόνι που πέφτει φαίνεται σκούρο όταν το κοιτάζουμε στον ουρανό, αλλά κατάλευκο όταν το κοιτάζουμε με φόντο το σκοτεινό παράθυρο του απέναντι σπιτιού.

 

Στην εικ. 6, το σχέδιο αποτελείται από μονόχρωμα ορθογώνια. Αν καλύψουμε με το δάχτυλο τη δια χωριστική γραμμή δύο γειτονικών ορθογωνίων, βλέπουμε τις εκατέρωθεν αποχρώσεις να εξομοιώνονται.

 

Γεωμετρικές Πλάνες και Προοπτική

Ορισμένοι συγγραφείς υποστήριξαν, ότι οι γεωμετρικές πλάνες εκδηλώνονται σε περιβάλλον σχηματισμών με ισχυρούς δείκτες προοπτικής. Οι δείκτες προοπτικής δημιουργούν ψευδαισθήσεις.

Οι σκιέρ στο λύκειο Μπυφφον (εικ.7), έχουν όλοι το ίδιο μέγεθος αλλά ο πιο απομακρυσμένος δείχνει πολύ μεγαλύτερος εξαιτίας τον ισχυρών δεικτών προοπτικής της εικόνας. Η σταθερότητα του μεγέθους δύσκολα εφαρμόζεται στην κατακόρυφη διεύθυνση. Σύμφωνα με τον Μπυφφόν έχουμε μάθει να λογαριάζουμε τα μεγέθη και τις αποστάσεις σε οριζόντια διεύθυνση και όχι σε κατακόρυφη. Έτσι όταν βρισκόμαστε ψηλά σε όροφο μιας πολυκατοικίας, οι άνθρωποι στο δρόμο φαίνονται πολύ πιο μικροί από ότι θα έδειχναν αν απείχαν την ίδια απόσταση σε οριζόντιο επίπεδο. Το ίδιο συμβαίνει αν κοιτάζουμε από κάτω κάτι που βρίσκεται ψηλά π.χ. ένα σταυρό στην κορυφή του καμπαναριού. Ο γλύπτης για να αντισταθμίσει αυτό το πρόβλημα φτιάχνει το πάνω μέρος του αγάλματος μεγαλύτερο, για να φαίνεται με σωστές αναλογίες όταν το κοιτάζουμε από κάτω. Η ψευδαίσθηση Muller-Lyer αποτελεί την πιο γνωστή γεωμετρική πλάνη. Στο a απεικονίζεται η κλασική εκδοχή της. Τα δύο οριζόντια τμήματα είναι ισομήκη αλλά το πάνω δείχνει μικρότερο από το κάτω. Η ψευδαίσθηση αποδίδεται στη φορά που έχουν τα βέλη. Στο b σχηματισμό εκείνο που μετράει είναι η παρουσία μακρύτερων ή κοντότερων ευθύγραμμων τμημάτων δίπλα στα αρχικά ευθύγραμμα τμήματα. Στο c στην παραλλαγή σταυρού η πλάνη είναι λιγότερο έντονη, στο d βλέπουμε την παραλλαγή Judd. Οι τελείες που βρίσκονται στη μέση των τμημάτων δείχνουν πιο κοντά στις μύτες παρά στις ουρές. (εικ.8)

Ο εσωτερικός κύκλος που περιβάλλεται από μεγαλύτερους κύκλους, φαίνεται μικρότερος από το δεξιό. (εικ.9)

 

Μετείκασμα

Η αντίληψη αντιμετωπίζει ότι είναι μόνιμο σαν θόρυβο υποβάθρου και το αγνοεί. Γι’αυτό δεν έχουμε την αίσθηση των ρούχων ή των γυαλιών που φοράμε. Μερικές προσαρμογές της αντίληψης είναι ταχύτατες και προκαλούν συνακόλουθα φαινόμενα, όπου μια ζωηρή αίσθηση ακολουθείται αμέσως από την αντίθετή της. Όταν κοιτάζουμε επίμονα ένα αντικείμενο ορισμένου χρώματος και μετά στρέφουμε τα μάτια προς ένα λευκό τοίχο, βλέπουμε ένα είδωλο του αντικειμένου σε συμπληρωματικό χρώμα που ονομάζεται συνακόλουθη εικόνα ή μετείκασμα . Τα πιο αποτελεσματικό μέσο για να σχηματίσουμε ένα μετείκασμα είναι το φλας. Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο φωτίζουμε ένα αντικείμενο με το φλας μιας συνηθισμένης φωτογραφικής μηχανής και η συνακόλουθη εικόνα εμφανίζεται χωρίς δυσκολία.

 

Κινηματογράφος

Στο φαινόμενο της παραμονής των εικόνων στον αμφιβληστροειδή χιτώνα οφείλεται η ψευδαίσθηση της κίνησης. Το μετείκασμα διαρκεί περίπου ένα όγδοο του δευτερολέπτου κατά μέσο όρο, και το μελέτησε για πρώτη φορά σε επιστημονική βάση ο Ισαάκ Νεύτων, στα τέλη του 17^ου αιώνα. Σ’ αυτή την ψευδαίσθηση στηρίζεται ο κινηματογράφος. Η συνέχεια ή συγχώνευση της κίνησης των προβαλλόμενων εικόνων εξηγείται με τον φυσιολογικό νόμο του Λινκε, σύμφωνα με τον οποίο, μια σειρά από σταθερές εικόνες ενός κινούμενου αντικειμένου δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι το αντικείμενο βρίσκεται σε κίνηση, όταν δύο εικόνες διαδοχικές είναι φαινομενικά όμοιες. Ο διακεκομμένος φωτισμός, που υπήρχε στις παλιότερες ταινίες, στις μέρες μας έχει εκλείψει γιατί τα σύγχρονα μηχανήματα προβολής εκπέμπουν φως και στα τμήματα που παρεμβάλλονται μεταξύ των εικόνων.

 

Οφθαλμαπάτες και Τέχνη

Αν κοιτάξετε για 10 δευτερόλεπτα τον πίνακα από τη σειρά Αίνιγμα του ζωγράφου Isia Leviant, θα δείτε να εμφανίζονται στεφάνια μέσα στα οποία μοιάζει να ρέει κυκλικά κάποιο υγρό. Άλλες περιπτώσεις οφθαλμαπάτης από την τέχνη (M.C. Escher).

 

Iconography

• Jacques Ninio, The science of illusions, Katopro edition.
• Domi encyclopedia.
• Physics, B Junior High school, OEDB edition 2005
• Researchers-I discover the world, magazine issue 30, 2002
• Avaton Magazine, Issue 59, 2006.
• Newspaper NEA weekend 24-3-2006

 

Go to page 1